Thoái vốn nhà nước: Chạy theo kế hoạch hay chờ giá lên?

Chờ thời điểm vàng

Bức tranh CPH, thoái vốn từ năm 2017 đến nay có độ tương phản rất mạnh. Đã có đợt IPO “thắng lớn”, cổ phần mang bán bao nhiêu hết bấy nhiêu với giá cao như  TCTy Lọc hóa dầu Bình Sơn (thu về 5.414,65 tỷ đồng), TCTy Điện lực Dầu khí (gần 7.000 tỷ đồng), TCTy Dầu (4.039,96 tỷ đồng), Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam (1.311 tỷ đồng), TCTy Thương mại Hà Nội (2.835 tỷ đồng), TCTy Lương thực miền Nam (2.435 tỷ đồng)… Việc thoái vốn Nhà nước tại DN cũng có những thương vụ rất thành công như Sabeco, Vinamilk... Gần đây nhất, khi SCIC thoái vốn Nhà nước tại CTCP Nhựa Bình Minh thu về hơn 2.300 tỷ đồng.

Tuy nhiên cũng có nhiều thương vụ CPH và thoái vốn không đạt được mục tiêu như kỳ vọng. Điển hình như thương vụ IPO Becamex IDC chỉ thu về 588 tỷ đồng so với giá trị 9.650 tỷ đồng dự kiến. Hay như trong phiên IPO gần 220 triệu cổ phần của Công ty mẹ - TCTy Sông Đà, chỉ có 790.900 cổ phần được bán thành công, tương đương 0,35% lượng chào bán, Nhà nước chỉ thu về gần 9 tỷ đồng.

Điều đó cho thấy, mặc dù tiến trình CPH, thoái vốn đang rất chậm so với kế hoạch, song đã đến lúc phải nhìn câu chuyện này dưới một góc độ khác: Bán vốn nhà nước đòi hỏi cả nghệ thuật và chiến lược, phải chọn đúng thời điểm và ra đúng giá.

Ông Phan Đức Hiếu – Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế trung ương (CIEM) cho rằng: “DNNN là món hàng hời, nhưng nhiều lần không bán được vì không lấy được sự quan tâm của nhà đầu tư, vì nhiều khi quyết định đem bán của nhà làm chính sách không hợp thời với sự quan tâm của nhà đầu tư hoặc đưa ra lúc giá thị trường chưa hợp lý…”.

Ngay như SCIC - liên tục thành công trong việc thoái vốn, nhiều thương vụ lọt vào danh sách những thương vụ tiêu biểu của cả thập kỷ vừa qua như Vinamilk hay Nhựa Bình Minh. Thế nhưng đến nay SCIC vẫn chưa đạt được một nửa kế hoạch năm. “Chúng tôi chưa đạt kế hoạch đề ra và cũng mong muốn làm được nhiều hơn nữa nhưng về cơ bản tổng công ty vẫn phải chịu nhiều ảnh hưởng cả khách quan lẫn chủ quan”, ông Nguyễn Đức Chi - Chủ tịch Hội đồng thành viên SCIC cho biết.

Nguyên nhân quan trọng nhất khiến SCIC thoái vốn chậm, ông Chi cho biết, “đang chờ hướng dẫn để thực hiện một số điểm mới được quy định tại Nghị định số 32/2018/NĐ-CP, nhất là các nội dung liên quan đến chuyển nhượng vốn nhà nước đầu tư tại DN”.

Bung hàng cùng lúc

Theo kế hoạch năm nay SCIC sẽ bán vốn tại 122 DN, nhưng mới tiến hành được 10 DN. Trong danh sách bán vốn năm nay của SCIC có nhiều DN lớn đang niêm yết cổ phiếu trên sàn. Trong đó SCIC sẽ thoái  3% vốn tại Tập đoàn Bảo Việt 25% vốn tại TCTy Thăng Long, 37% vốn tại CTCP Nhựa Tiền Phong, 47% vốn tại CTCP Khoáng sản Hà Giang, 6% cổ phần tại FPT… Rất nhiều DN SCIC sẽ thoái vốn trên 51% như CTCP Hạ tầng và bất động sản Việt Nam (48%), CTCP Phát triển hạ tầng khu công nghiệp Thái Nguyên (99%),  88% tại CTCP Điện tử và tin học 57% vốn tại  Vinaconex...

Nóng ruột và rất chủ động, trong khi chờ văn bản hướng dẫn, SCIC đã nhiều lần họp bàn với các công ty chứng khoán, công ty thẩm định bàn phương án tiến hành thoái vốn. Ông Chi cho biết, mấy ngày trước, Bộ Tài chính ban hành Thông tư 59/2018 hướng dẫn thực hiện Nghị định 32, SCIC cùng các CTCK, công ty tư vấn thẩm định và DN sẽ rà soát lại các công việc đã chuẩn bị nếu đã phù hợp với hướng dẫn thì thực hiện luôn, như thế tiến độ thoái vốn sẽ được đẩy lên.

Nhưng TTCK diễn tiến không thuận, chỉ số Vn-Index ở cuối tháng 7 giảm tới 2,8% so với cuối năm 2017. Vì thế, ông Chi cho biết SCIC cũng đang xem xét lựa chọn các phương án thoái vốn cho phù hợp thị trường chung, mang lại lợi ích cao nhất cho Nhà nước, chứ không phải đem hàng ra bán bằng mọi giá.

Với kinh nghiệm 12 năm về quản trị, đầu tư và là người bán vốn chuyên nghiệp nhất, SCIC cho rằng, phải nhìn ra người mua, đo được thị trường, tính được thời điểm để định giá tốt nhất, chớp cơ hội đưa hàng ra đúng lúc. Vì thế, quan điểm của SCIC là xem xét lựa chọn các phương án thoái vốn cho phù hợp thị trường chung, mang lại lợi ích cao nhất cho Nhà nước.

Tất cả những điều đó cho thấy, mặc dù tiến độ cũng là cần thiết, song điều quan trọng nhất trong tiến trình CPH, thoái vốn là hiệu quả. Khẳng định quan điểm cần CPH theo đúng chủ trương và đúng tiến độ, nhưng ông Phan Đức Hiếu cũng cùng quan điểm: Bán vốn nhà nước nên khôn ngoan và có chiến lược để nâng cao hiệu quả phần vốn nhà nước trong DN. Không phải khi có quyết định bán là ngày hôm sau quẳng hết hàng ra bán ào ạt. Nếu bung hàng cùng lúc sẽ không thành điểm cộng tốt mà sẽ triệt tiêu nhau.

Khi trao đổi về kinh nghiệm bán vốn nhà nước, ông Ketut Ariadi Kusuma, chuyên gia cao cấp lĩnh vực tài chính của Ngân hàng Thế giới (WB) cho rằng: trong mỗi thương vụ thoái vốn nhà nước, cần làm rõ mục tiêu thoái vốn và rất cần quan điểm và phân tích của các bên tư vấn để có phương thức, thời điểm phù hợp.

Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ - Trưởng ban chỉ đạo Đổi mới và phát triển DN cũng đã nhấn mạnh tại cuộc họp của Ban Chỉ đạo hồi cuối tháng trước rằng, phải tích cực nỗ lực thực hiện kế hoạch CPH và thoái vốn nhưng không thể hy sinh chất lượng để lấy tiến độ. Quan trọng là lợi ích thu được sau khi CPH.

Theo kế hoạch năm 2018 phải hoàn thành CPH ít nhất 85 DN (21 DN thuộc danh mục năm 2017 và 64 DN thuộc danh mục năm 2018); nhưng đến hết tháng 7 mới CPH được 20 DN. Bên cạnh đó có 181 DN phải thực hiện thoái vốn, nhưng đến nay, mới thực hiện thoái vốn tại 10 DN. Trong số các DN trong diện CPH, thoái vốn có nhiều DNNN lớn, và cũng đang được các nhà đầu tư nước ngoài quan tâm nhưng số thương vụ thực hiện được lại rất ít.

Linh Đan